Strona główna | Mapa serwisu | English version  
Galeria
A - F

Abundantia

abundantia

Częstotliwość występowania na denarach: rzadko
Opis: żeńska personifikacja obfitości, mnogości, dostatku; nie poświęcono jej żadnej świątyni, ani ołtarza w Rzymie
Przykłady inskrypcji: ABVNDANTIA AVG (Elagabal, Severus Alexander)

Po raz pierwszy RIC notuje tę personifikację na denarze Nervy (a ściślej mówiąc - na hybrydzie). Siedzi tam ona w lewo, trzymając w ręku jedynie berło.
U Trajana jej postać ukazana jest w pozycji siedzącej z gałązką lub berłem, na tronie z rogu bądź dwu skrzyżowanych rogów obfitości lub w pozycji stojącej z atrybutami bardzo podobnymi do atrybutów Annony, a więc kłosy, róg obfitości, modius i dziób galery. Na jednym z denarów Trajana Abundantia trzyma kłosy i róg obfitości, a u jej stóp widzimy dziecko - generalnie jej się to nie zdarza. U jego następcy - Hadriana występują dwa wyobrażenia tej personifikacji: stojąca i siedząca w lewo, w obydwu przypadkach trzyma w dłoniach kłosy i sierp, a prawą stopę opiera o modius. Potem następuje długa przerwa w pojawianiu się Abundantii na denarach - ponownie pojawia się ona dopiero u dwóch późnych sewerian - Elagabala i Severusa Alexandra. Abundantia seweriańska różni się w przedstawieniu od Abundantii trajańskiej. Tu przyjmuje postać stojącą i wysypuje zawartość rogu obfitości (u Severusa zawartością są monety), dodatkowo u Elagabala towarzyszy jej gwiazda w lewym polu. Jedyną kobietą, na której rewersie można zaobserwować postać Abundantii (choć równie dobrze może być to postać Annony) stojącej w lewo z kłosami i rogiem obfitości, jest Julia Mamaea.

Zobacz tabelkę z typami rewersów

Aequitas

aequitas

Częstotliwość występowania na denarach: często
Opis: żeńska postać męskiej personifikacji sprawiedliwości i równości
Przykłady inskrypcji: AEQVIT AS AVG (Hadrian); AEQVITAS AVGVST (Nerva); AEQVIT AVG (Pertinax); AEQVITATI(AEQVITA-TI) AVGG (Septymiusz Sewer); AEQVITAS AVG (Antoninus Pius, Macrinus, Severus Alexander)

Aequitas siedzi jedynie u Trajana, Marka Aureliusza i Lucjusza Verusa. Choć jest częstym motywem na rewersach w okresie pryncypatu, jest równocześnie motywem "sztywnoramowym", tzn. jej wizerunek jest ściśle określony i niezmienny. Aequitas zawsze stoi w lewo. Jest wyposażona w trzy kombinacje atrybutów: wagę i róg obfitości, wagę i berło lub wagę i laskę (zwaną pertica). Jedynie u Severusa Alexandra na jednym z rewersów dodatkowo towarzyszy jej gwiazda w lewym polu, zaś na jednym z rewersów Kommodusa widzimy u jej stóp kulę. U Septymiusza Sewera i Karakalli można się spotkać z rewersem przedstawiającym Aequitas stojącą w lewo z wagą i rogiem obfitości naprzeciw cesarza siedzącego na krześle kurulnym. Począwszy od Galby można ją ujrzeć na rewersach Othona, Wespazjana, Nervy, Trajana, Hadriana, Lucjusza Aeliusa cezara, Antoninusa Piusa, Marka Aureliusza, Lucjusza Verusa, Kommodusa, Pertinaxa, Pescenniusza Nigra (na rewersie z napisem otokowym "SALVTI AVG"), Klodiusza Albina, Julii Domny, Septymiusza Sewera, Karakalli, Makryna, Elagabala, Severusa Alexandra i Julii Mamaei.


Aeternitas

aeternitas

Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo rzadko
Opis: żeńska postać męskiej personifikacji wieczności i stałości ludu rzymskiego, Imperium i Rzymu

Przykłady inskrypcji: AET-AVG (Hadrian); AETERNIT IMPERI (Septymiusz Sewer z Karakallą i Getą)

Aeternitas nie siedzi. Generalnie stoi w lewo, rzadko frontem. Zarówno u Trajana, u którego pojawia się na rewersie denara po raz pierwszy, jak i u Hadriana, charakterystyczna jest dla niej postawa stojąca
z rozłożonymi w bok rękami, w których dzierży głowy boga Słońca Sola i bogini Księżyca Luny, z tą różnicą, że w jednym z przedstawień u Trajana dodatkowo pojawia się w welonie. U Antoninusa Piusa występuje już kula trzymana przez nią w ręku (podczas gdy w drugiej uniesionej ręce trzyma przepaskę), obserwujemy też tu Aeternitas trzymającą w jednej ręce głowę Sola, w drugiej zaś berło. Po raz kolejny kula w ręku tej personifikacji pojawia się u Faustyny Młodszej. Na dwóch pośmiertnych denarach cesarzowej, wybitych za Marka Aureliusza mamy nowość: pochodnię i wspieranie się na kolumnie. Feniks z aureolą pojawia się u Faustyny Starszej (w wyobrażeniu z Feniksem mamy też uniesiony rąbek sukni, co generalnie zdarza się tylko Spes), obserwujemy go także u jej córki, ale tu stoi na kuli. Na jednym z denarów Gety występuje postać kobiety stojącej w prawo z pochodnią i kulą, ale nie jest do końca pewne, czy jest to Aeternitas, czy jakaś bliżej nieokreślona bogini. Dość ciekawe przedstawienie tej personifikacji można spotkać na jednym z rewersów Elagabala - stojącej tam w lewo Aeternitas za atrybuty służą patera i berło, a także nowość: płonący ołtarz u jej stóp - typowy więc motyw składania ofiary.

Zobacz tabelkę z typami rewersów

Annona

annona

Częstotliwość występowania na denarach: często
Opis: żeńska personifikacja dobrych zbiorów, żniw i urodzaju
Przykłady inskrypcji: ANNONA AVGVSTI (Elagabal); ANNO-NA AVG (Hadrian); ANN (Kommodus); ANNONAE AVGG, ANNONA AVGG (Septymiusz Sewer); ANNONA AVG (Severus Alexander, Wespazjan, Tytus, Antoninus Pius, Macrinus)


Annona, choć pojawia się na denarach u prawie połowy władców pryncypatu (a dodatkowo u Julii Soaemias i Julii Mamaei), nie różni się zbytnio w przedstawieniach, ale i nie jest aż tak zamknięta w schemacie, jak powiedzmy Aequitas, Moneta czy Spes. Jako uosobienie dobrych zbiorów, żniw i urodzaju, nie ma wielkiego pola do popisu, jeśli chodzi o dobór atrybutów. A należą do nich w większości przedstawień: zbożowe kłosy, modius (wypełniony kłosami lub pusty), czasem kosz z owocami, róg obfitości, ster (lub ster na kuli) i kotwica jako atrybuty ściśle związane z motywem dziobu galery, który równie często obserwujemy na rewersach z jej udziałem. Annona pojawia się po raz pierwszy u Flawiuszy, w przedstawieniach zupełnie różnych od późniejszych. U Wespazjana siedzi ze snopem kłosów na kolanach, zaś u Tytusa, pozbawiona wszelkich atrybutów, przedstawiona jest w pozycji siedzącej z gestem poprawiania fałdów sukni. Do wizerunku Annony z czasów Wespazjana i Tytusa powróci później Septymiusz Sewer, u którego odnaleźć możemy zarówno tę Annonę, która siedzi ze snopem na kolanach, jak i tę, która poprawia fałdy szaty. Siedzącą u Flawiuszy postać Annony, u Antoninów zastępuje postać stojąca, która u Sewerów na powrót zaczyna zasiadać na tronie (ale ma to miejsce jedynie u Septymiusza Sewera i Karakalli). Potem jeszcze u Makryna można zaobserwować jedno siedzące przedstawienie tej personifikacji, ale już Elagabal i Severus Alexander biją na rewersie Annonę stojącą. Wracając do atrybutów i motywów: zdarzają się i tu wyjątki od wyżej wymienionych, np. na jednym z denarów Trajana widzimy u jej stóp dziecko, a u Kommodusa dzierży ona w dłoni statuetkę (prawdopodobnie Ceres). Generalnie charakterystyczne dla przedstawienia Annony jest trzymanie kłosów ponad modiusem u stóp. Zdarza się też, że jej stopa oparta jest o dziób galery dowożącej zboże do Rzymu, zaś ciekawostką u Marka Aureliusza jest wysypywanie przez nią zawartości rogu obfitości do modiusa.

Bonus Eventus

bonus eventus

Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo rzadko
Opis: męska personifikacja "dobrych zdarzeń", dobrego końca, sukcesu w życiu prywatnym i państwowym

Przykłady inskrypcji: BONO EVENTVC (sic! - Pescenniusz Niger); BONI EVENTVS (Septymiusz Sewer); BONVS EVENTVS AVGVSTI (Tytus)

Bonus Eventus przyjmuje z zasady postać męską. Z zasady, ponieważ u Septymiusza Sewera w trzech na cztery przypadki pojawienia się tej personifikacji - to kobieta. Charakterystyczna dla niego jest pozycja stojąca w lewo z kłosami i paterą. Ten wizerunek widzimy u Tytusa, Trajana, Antoninusa Piusa i bez patery u Pescenniusza Nigra. U Septymiusza Sewera trzyma w ręku kosz lub paterę z owocami, natomiast u Hadriana i Elagabala Bonus Eventus składa ofiarę ponad ołtarzem z tą różnicą, że u Hadriana nie dzierży kłosów w ręku. Nie występuje na denarach "żeńskich".

Clementia

clementia

Częstotliwość występowania na denarach: rzadko
Opis: żeńska personifikacja łagodności i łaskawości
Przykłady inskrypcji: CLEMEN-TIA AVG (Hadrian); CLEMENTIA AVG (Antoninus Pius)


Clementia wydaje się być domeną trzech "dobrych cesarzy" z dynastii Antoninów, bo też łagodnością i łaskawością niewielu z władców mogło się poszczycić. U Hadriana znaleźć możemy aż cztery wyobrażenia tej personifikacji, podczas gdy u Antoninusa Piusa i Marka Aureliusza po jednym. Clementia zawsze stoi i zawsze z paterą. Dodatkowo może trzymać berło lub laskę. Charakterystyczne dla hadrianowej Clementii jest przedstawienie jej w momencie składania ofiary nad ołtarzem (oczywiście z patery), a w jednym z wyobrażeń stoi oparta o kolumnę. U Marka Aureliusza odnaleźć możemy Clementię stojącą z paterą i unoszącą rąbek sukni (co się jej generalnie nie zdarza). Nie występuje na denarach "żeńskich".

Concordia

Częstotliwość występowania na denarach: bardzo często
Opis: żeńska personifikacja zgody i harmonii. W 121 r. p.n.e., po wojnie przeciwko Grakchom, na Forum stanęła ogromna świątynia poświęcona Concordii; wraz z Providentią i Fides była ona obiektem największego kultu w Rzymie; częstym przedstawieniem Concordii na monetach jest nie kobieta, a para uściśniętych dłoni mająca symboliczne przesłanie
Przykłady inskrypcji: CONCORDIA MILIT S-C (Didius Julianus); CONCORDIA MILIT (Elagabal); CONCORDIA PROVINCIARVM (Galba), CONCORD (Hadrian); CONCORDIAE AVGVSTI (Klaudiusz); CONC MIL, CONCORDIAE COMMODI AVG, CONC COM (Kommodus); CONCORDIAE AVGVSTOR (Marek Aureliusz); CONCORDIA AVGVSTA (Neron); CONCOR-DIAE M-ILITVM (Septymiusz Sewer); CONCORDIA (Severus Alexander); CONCORDIA AVGVSTI (Wespazjan, Tytus); CONCORDIA AVG (Wespazjan); CONCORDIA P R (Witeliusz); CONCORDIA FELIX, CONCORDIAE AETERNAE (Karakalla)

Concordia to "stara" personifikacja, po raz pierwszy ukazana na
denarze Nerona, gdzie trzyma w rękach paterę i róg obfitości (podwójny u Witeliusza, Trajana, Marka Aureliusza, Julii Domny, Karakalli i Aquilli Severy), czyli dwa nieodłączne odtąd atrybuty. Nieodłączne, choć nie zawsze występujące razem w parze. U Galby bowiem paterę zastępuje gałązka i zbożowe kłosy, u Domicjana maki, z kolei u Vibii Sabiny, Antoninusa Piusa, Kommodusa i Septymiusza Sewera zamiast rogu obfitości, w parze z paterą występuje berło (u Sabiny róg umiejscowiony jest pod tronem Concordii). Ołtarz i gest składania ofiary pojawia się u Trajana i powraca raz jeden u Aquilli Severy, u Hadriana nowością jest statuetka Spes, o którą będzie odtąd opierać ramię na przedstawieniach u Vibii Sabiny, Marka Aureliusza, Lucilli i Lucjusza Verusa. Zupełnie inną Concordię możemy zaobserwować na denarach Faustyny Młodszej, tu mianowicie na jednym z wyobrażeń personifikacja ta stoi z uniesionym rąbkiem sukni, na drugim zaś trzyma w ręku kwiat, a lewe jej ramię spoczywa na rogu nasadzonym na kulę, kolejny więc raz mamy nawiązanie do wizerunku Spes. Innowator (patrz: opis Fides) Kommodus przedstawia Concordię w nieco innym świetle, niż to miało miejsce dotychczas, wkłada jej bowiem w ręce po jednym sztandarze (co wiernie powtarza Septymiusz Sewer, zaś u Gety aż roi się od sztandarów, Concordia stoi tam bowiem pomiędzy trójką sztandarów z prawej i trójką z lewej strony, trzymając najbliższy po lewej). Didius Julianus kontynuuje zmilitaryzowany wątek tej personifikacji rozpoczęty przez Kommodusa, u niego jednak trzyma ona sztandar i orła legionowego. Concordia, podobnie jak Securitas należy do wyższej hierarchii personifikacji rzymskich cnót, czyli w większości wypadków siedzi na tronie. Pozycję stojącą zajmuje u Galby, Vibii Sabiny (w jednym na cztery przedstawienia), Antoninusa Piusa, Faustyny Młodszej (w dwóch na trzy przedstawienia), Marka Aureliusza (w jednym na pięć przedstawień), Crispiny, Kommodusa, Didiusa Juliana, Septymiusza Sewera (w jednym na dwa przedstawienia), Gety i Aquilli Severy.

Fecunditas

Częstotliwość występowania na denarach: rzadko
Opis: żeńska personifikacja płodności. Jako rzymska świętość została odkryta przez Nerona, który, jak czytamy u Tacyta, po narodzinach swojej córki, zamierzał wybudować Fecunditas świątynię w Antium; najczęściej przedstawiana z dzieckiem lub dziećmi na rękach, czasem dzieci stoją przy jej stopach; Fecunditas nie pojawia się na denarach "męskich", jej domeną są rewersy cesarzowych rzymskich; monety, na których widnieje jej postać miały zazwyczaj "reklamować" płodność rodziny cesarskiej, która je biła
Przykłady inskrypcji: FECVNDITAS (Faustyna Młodsza); FECVND AVGVSTAE (Julia Mamaea); FECVNDITAS AVG (Julia Maesa)

Personifikację płodności możemy zaobserwować jedynie na "żeńskich" denarach pryncypatu. I to też nieczęsto, bowiem pojawia się tylko u czterech wielkich kobiet tego okresu. Motyw dziecka lub dzieci towarzyszy jej w każdym przedstawieniu, różnice widać jedynie w atrybutach. U Faustyny Młodszej ukazana jest
z berłem, u Julii Maesy i Julii Mamaei trzyma w dłoni róg obfitości. U sewerianek charakterystyczną dla niej pozą jest wyciąganie ręki w stronę dziecka stojącego obok niej. Nie trzyma dzieci na rękach, jak ma to miejsce u Faustyny i Julii Domny. Na denarze żony Septymiusza Sewera stoi z uniesioną jedną dłonią trzymając dziecko na ręku, gdy kolejna dwójka dzieci chwyta ją z dwóch stron za suknię, natomiast na rewersie Faustyny aż roi się od dzieci: dwójka trzymana jest przez Fecunditas na rękach, kolejna dwójka stoi po obu jej stronach. Nie występuje na denarach "męskich".

Felicitas

felicitas

Częstotliwość występowania na denarach: bardzo często
Opis: żeńska personifikacja szczęścia i pomyślności
Przykłady inskrypcji: FELICITAS PVBLICA (Domicjan, Septymiusz Sewer, Geta); TEMPORVM FELICITAS, FELICITAS TEMP, TEMPORVM FEL (Elagabal); FEL-AVG, FELICITATI AVGVSTI (Hadrian); PVBLIC FEL, FELIC PERPETVAE AVG (Kommodus); FEL TEMP (Marek Aureliusz); FELICITAS TEMPORA (Pescenniusz Niger); FELICITAS AVGG, FELIT TEMPOR, FELICITAS TEMPO (Septymiusz Sewer); FELICITAS AVG (Severus Alexander, Karakalla); FELICITATI AVG, FELIC SAEC (Antoninus Pius); FELICITATEM PVBLICAM, IMPERII FELICITAS (Karakalla); FELICITAS TEMPORVM (Macrinus)


Począwszy od Trajana, Felicitas pojawia się na denarach większości imperatorów w okresie pryncypatu. Jest to jedna z personifikacji typu "must-have" (podobnie jak Victoria, Fortuna czy Concordia). Jej postać jest w przeważającej mierze stojąca (siedzi jedynie na denarach Hadriana, Marka Aureliusza i Julii Mamaei). Charakterystyczne jest dla niej także wspieranie się na kolumnie (u Trajana, Antoninusa Piusa, ponownie u Marka Aureliusza i Julii Mamaei). Kaduceusz i róg obfitości towarzyszą jej w niemalże każdym przedstawieniu. Czasem zdarza się, że trzyma tylko kaduceusz (u Trajana, Antoninusa Piusa i Gety), czasem kaduceuszowi zamiennie towarzyszy gałązka oliwna (Hadrian, Antoninus Pius), patera (Julia Maesa, Elagabal, Severus Alexander) lub dziecko trzymane na drugim ręku (Karakalla). Trzecim, bardzo często występującym u Felicitas atrybutem (przeważnie w parze z kaduceuszem) jest berło. Po raz pierwszy pojawia się ono na przedstawieniach u Marka Aureliusza, następnie u Kommodusa (także w kombinacji z paterą), Clodiusa Albina, Julii Domny, Gety (w parze z rogiem obfitości), Karakalli i Macrinusa. W jednym z wyobrażeń u Trajana towarzyszy jej płonący ołtarz, co później powraca dopiero u Julii Maesy (tu jednak nad ołtarzem składana jest ofiara, czego nie ma u Trajana) i Severusa Alexandra (podobnie jak na denarze jego babki, Felicitas składa nad ołtarzem ofiarę z patery). Hadrian i Geta ponadto ściskają dłonie z tym uosobieniem szczęścia i pomyślności (Hadrian bez atrybutów, Geta dzierży w dłoni róg obfitości), u Antoninusa Piusa nowością jest towarzysząca rogowi obfitości kula, jako drugi atrybut, zaś w jednym z przedstawień u Kommodusa, obok kaduceusza i rogu obfitości, u stóp Felicitas pojawia się też modius.

Fides

Częstotliwość występowania na denarach: często
Opis: żeńska postać męskiej personifikacji wierności i lojalności
Przykłady inskrypcji: FIDES EXERCITVS, FIDES MILITVM (Elagabal); FIDES PVBLICA (Hadrian, Karakalla); FIDES LEGION (Clodius Albinus); FIDEI COH (Kommodus); FIDEI LEG (Septymiusz Sewer); FIDES PVBL (Wespazjan); FIDES EXERCITV(V)M (Witeliusz); FIDEI EXERCITVS (Karakalla)

Z wyobrażeniem Fides jest ciekawa sprawa, jako że przechodzi ona z czasem transformację absolutną. Zaczynając u Hadriana i jego następcy Antoninusa Piusa jako Fides Publica stojąca z koszem wypełnionym owocami i zbożowymi kłosami w rękach, stopniowo przeobraża się w Fides Militum, którą wyposaża się w sztandary, vexillia i orły legionowe. Raz jeden do jej wizerunku z panowania pierwszych Antoninów powraca Karakalla, ale to jedyny taki przypadek, gdyż w pozostałych trzech przedstawieniach u tego władcy Fides towarzyszą już tylko sztandary i orzeł legionowy. Także u Septymiusza Sewera (co dziwne) Fides pojawia się raz z kłosami i koszem pełnym owoców, raz z Victorią i vexillum. Kommodus jest wyraźnym pomostem pomiędzy obydwoma wyobrażeniami tej personifikacji. We wszystkich trzech przypadkach u niego Fides dzierży w dłoniach po jednym atrybucie "cywilnym" i po jednym militarnym. Mamy więc parę "kłosy - sztandar" i parę "róg obfitości - sztandar" (tej ostatniej towarzyszy też gwiazda w prawym polu). Po nim następują już tylko kombinacje sztandarów. U Karakalli np. Fides stoi pomiędzy dwoma sztandarami, trzyma po jednym w każdej ręce lub dzierży sztandar i orła legionowego, a drugi sztandar tkwi zatknięty w grunt, u Makryna dochodzi element przydeptywania stopą hełmu i w dalszym ciągu po jednym ze sztandarów w każdej z rąk. Elagabal nawiązuje do przedstawień Fides z czasów Karakalli, zaś u Severusa Alexandra widnieje aż sześć przedstawień Fides Militum (dwie siedzące i cztery stojące), z czego trzy, gdzie trzyma po sztandarze w każdej z rąk, różnią się między sobą sposobem ukazania jej postaci (front - głowa w lewo, front - głowa w prawo lub postać siedząca), zaś pozostałe trzy to sztandar i vexillum, odwrócony sztandar i vexillum oraz Fides siedząca na tronie z dwoma sztandarami i trzecim zatkniętym w ziemię za jej plecami. Elagabal jako pierwszy posadził Fides na tronie z orłem w dłoni, jako drugi uczynił to dwukrotnie jego następca. We wszystkich pozostałych przedstawieniach personifikacja wierności i lojalności przyjmuje postać stojącą. Nie występuje na denarach "żeńskich".

Fortuna

fortuna

Częstotliwość występowania na denarach: bardzo często
Opis: żeńska personifikacja szczęścia i powodzenia kierująca losami ludzi
Przykłady inskrypcji:
FORTVNAE AVG, FORTVNAE REDVCI, FORTVNA REDVX (Elagabal); FORT RED (Hadrian, Lucjusz Verus, Marek Aureliusz, Septymiusz Sewer, Karakalla); FORDVNA(sic!) AVG (Clodius Albinus); FORT FEL, FORTVNAE MANENTI (Kommodus); FORTVNA PR, FORTVNA AVGVST (Nerva); FORTVNAE AVGG, FORTVN R-EDVC, FORTVN REDVC, FORT RDVC, FORTA REDVC (Septymiusz Sewer); FORTVNA REDVCI (Severus Alexander); FORTVNA OPSEQVENS (Antoninus Pius)

Jeśli można mówić o atrybutach "typowych" dla danej personifikacji, to ster (lub ster przytwierdzony do kuli) i róg obfitości są atrybutami typowymi dla Fortuny. Jest ona bardzo częstym gościem na rewersach denarów bitych w okresie pryncypatu - od Wespazjana począwszy, jej wizerunek odnaleźć można na denarach szesnastu władców i trzech cesarskich żon. Nie ma reguły, jeśli chodzi o pozycję, jaką personifikacja ta zajmuje na rewersach. Poza stojącą i siedzącą Fortuną, raz jeden (u Hadriana) możemy ją ujrzeć wspartą na kolumnie i raz jeden (u Gety) "spoczywającą". Wracając do atrybutów: Fortunie, podobnie jak Annonie bardzo często towarzyszy dziób galery, choć jego znaczenie i symbolika jest w tych dwóch przypadkach inne. U Wespazjana, Trajana i Antoninusa Piusa ster, trzymany przez nią w ręku jest przytwierdzony do dziobu galery, co może oznaczać, że Fortuna tą galerą "kieruje", u Kommodusa personifikacja ta stoi na dziobie galery lub opiera o niego stopę, w rękach trzymając atrybuty z nim nie związane, z kolei u Septymiusza Sewera element ten występuje zupełnie niezależnie. Ci, którzy kojarzą Fortunę jedynie z dwoma atrybutami, o których wyżej wspomniałam, mogą się bardzo rozczarować, gdyż istnieje wiele "modyfikacji" związanych z tą personifikacją. Dość wcześnie, bo już u Nervy możemy odnaleźć ją z kłosami i berłem w rękach (berło powtórzone zostanie później tylko raz, u Septymiusza Sewera, kłosy zaś u Pescenniusza Nigra) obok, rzecz jasna, wizerunków ze standardowymi atrybutami. Hadrian, który wyraźnie lubi ściskać dłoń z personifikacjami bitymi na swoich denarach (patrz: Felicitas), i tu nas nie zawodzi. U Antoninusa Piusa pojawia się w jej ręku patera (po raz pierwszy i ostatni), a u jego małżonki możemy w parze ze sterem zaobserwować kulę (przypomnijmy, że kula i ster do tej pory nie występowały jako osobne atrybuty tej personifikacji). Dochodzimy do Kommodusa, o którym jest tu głośno przy opisie prawie każdej z personifikacji - u niego, pod tronem Fortuny pojawia się słynne koło. Powtórzy to później Septymiusz Sewer, Geta i Elagabal. U Karakalli element koła także występuje, z tą różnicą, że nie jest ono umiejscowione pod tronem, tylko przed postacią pochylonej nad sterem Fortuny. Kommodus zresztą nie tylko koło "wprowadził na rynek" - włożył ponadto Fortunie w rękę końską uzdę i główny atrybut Felicitas czyli kaduceusz, który także widzimy u Fortuny Pescenniusza Nigra. Władca ten zupełnie zrezygnował ze steru w parze z rogiem obfitości, zastępując go zbożowymi kłosami, palmą (widzimy ją też u Septymiusza Sewera) i właśnie kaduceuszem, którego "wypatrzył" u Kommodusa. Ciekawostką u Julii Domny jest mała ludzka figurka pojawiająca się przed siedzącą na tronie Fortuną ze standardowymi atrybutami. Septymiuszowi Sewerowi, u którego odnajdujemy aż osiem wyobrażeń personifikacji szczęścia i powodzenia, zawdzięczamy wizerunek Fortuny z modiusem na głowie, zaś u ostatniego z władców, którymi się zajęłam - Severusa Alexandra - standardowemu jej przedstawieniu towarzyszy gwiazda w lewym polu.


Personifikacje

rzymskich cnót

na rewersach

denarów

okresu pryncypatu