|
Genius
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo często Opis: męska personifikacja siły i potencji duchowej mężczyzny, duch opiekuńczy
Przykłady inskrypcji: GEN LVG (Clodius Albinus); GEN AVG FELIC (Kommodus); GENIVS P R (Septymiusz Sewer); GENIO SENATVS, GENIVS POP ROMANI (Antoninus Pius)
Genius jest personifikacją mogącą odzwierciedlać zarówno geniusz panującego (GEN AVG u Kommodusa), jak i geniusz senatu lub ludu rzymskiego (GENIO SENATVS, GENIVS POP ROMANI u Antoninusa Piusa). Na rewersach zawsze w pozycji stojącej, ma do dyspozycji kilka atrybutów: patera, kłosy, berło, róg obfitości (podwójny u Septymiusza Sewera), gałązkę oliwną i laskę (u Antoninusa Piusa) lub orła legionowego (u Marka Aureliusza). Na jednym z denarów Clodiusa Albinusa towarzyszy mu orzeł. Czasem omyłkowo bierze się go za Bonus Eventus z racji podobnych atrybutów, męskiej postaci i przedstawienia go w momencie, gdy składa ofiarę nad ołtarzem. Takie przedstawienie Geniusa ma miejsce u Trajana, Marka Aureliusza, Kommodusa, Septymiusza Sewera i Gety. Nie występuje na denarach "żeńskich".
Honos
Częstotliwość występowania na denarach: Marek Aureliusz Opis: męska personifikacja honoru i czci jako nagrody za męstwo
Przykłady inskrypcji: HONOS (Marek Aureliusz)
Honos występuje jedynie na rewersie denara Marka Aureliusza, bitego za panowania Antoninusa Piusa. Stoi tam z głową zwróconą w lewą stronę, a za atrybuty służą mu gałązka oliwna i róg obfitości.
Hilaritas
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo często Opis: żeńska personifikacja wesołości i dobrego nastroju
Przykłady inskrypcji: HILARITAS AVG (Elagabal); HILAR AVG (Kommodus)
Po raz pierwszy widzimy ją u Hadriana pod postacią kobiety stojącej frontem i ściągającej welon z twarzy. Hilaritas w welonie i bez żadnego z atrybutów w ręku pojawia się jedynie u tego władcy. Długa palma i róg obfitości zaczynają jej towarzyszyć u małżeńskiej pary Marka Aureliusza i Faustyny Młodszej, żony Lucjusza Verusa - Lucilli, Kommodusa i jego żony - Crispiny. U Kommodusa dodatkowo można zauważyć wyobrażenie Hilaritas z długą palmą i gałązką oliwną zamiast rogu obfitości. "Przeobrażenie" tej personifikacji następuje na denarach Julii Domny. Poza charakterystycznymi dla niej, wyżej wspomnianymi atrybutami, pojawia się też berło oraz nowy element - dwójka dzieci stojąca po obu jej stronach. Motyw dzieci kontynuowany jest u Elagabala, ale i tu zachodzi pewna zmiana w atrybutach - zamiast rogu obfitości, Hilaritas, poza długą palmą, dzierży w dłoni wieniec. Personifikacja wesołości i dobrego nastroju zawsze przyjmuje postać stojącą.
Indulgentia
Częstotliwość występowania na denarach: bardzo rzadko Opis: żeńska personifikacja pobłażliwości
Przykłady inskrypcji: INDVLGENTIA AVG (Hadrian, Severus Alexander); INDVLGENTIA AVGG IN CARTH (Septymiusz Sewer, Karakalla); INDVLGENTIA AVGG, INDVLG FECVNDAE, INDVLGENTIAE AVG (Karakalla)
Indulgentia czyli pobłażliwość widnieje na denarach jedynie dwóch cesarzy pryncypatu: Hadriana i Karakalli. W obu przypadkach zajmuje pozycję siedzącą w lewo, w obu też przypadkach trzyma w ręku berło. Jedyną różnicą jest brak patery w jej przedstawieniu u Hadriana. Tam wyciąga przed siebie rękę, w której nie dzierży żadnego z atrybutów. Indulgentia nie występuje na denarach "żeńskich".
Iustitia
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo rzadko Opis: żeńska personifikacja sprawiedliwości
Przykłady inskrypcji: IVSTITIA (Hadrian, Septymiusz Sewer, Karakalla); IVSTITIA AVG (Marek Aureliusz, Pescenniusz Niger); IVSTITIA AVGVST (Nerva); IVSTITIA AVGVSTI (Pescenniusz Niger)
Iustitia po raz pierwszy pojawia się na denarze Nervy z berłem i gałązką oliwną. Choć sprawiedliwość kojarzy nam się z wagą, to jednak ten atrybut został zarezerwowany dla Aequitas i Monety. Wagę i róg obfitości (atrybut, który także ani wcześniej, ani później nie występuje) dzierży ona jedynie na rewersie Pescenniusza Nigra. Generalnie wyposażona jest w berło i paterę (u Hadriana, Marka Aureliusza, Septymiusza Sewera i Karakalli). Iustitia zajmuje postawę zarówno stojącą, jak i siedzącą - nie ma tu jakiejś sztywnej reguły. Nie występuje na denarach "żeńskich".
Laetitia
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo rzadko Opis: żeńska personifikacja radości i wesołości, o cechach bardzo zbliżonych do Hilaritas. Jej pojawienie się na rewersach denarów cesarzowych rzymskich bardzo często oznaczało narodziny nowego członka cesarskiej rodziny
Przykłady inskrypcji: LAETITIA PVBL (Elagabal); LAETITIAE AVG (Kommodus); LAETITIA TEMPOR (Pertinax); LAETITIA TEMPORVM (Septymiusz Sewer, Karakalla)
Laetitia jest personifikacją "stojącą w lewo". Posiada dwa "żelazne" atrybuty - wieniec i ster (lub ster przyczepiony do kuli), z którymi widzimy ją u Julii Domny i Elagabala. "Żelazne", gdyż przynajmniej jeden z nich towarzyszy jej zawsze - w każdym przedstawieniu, u każdego z panujących, u których się pojawia. Drugi z atrybutów bywa zamienny. I tak: u Faustyny Młodszej i Pertinaxa z wieńcem występuje berło, zaś u Kommodusa sterowi towarzyszą zbożowe kłosy.
Liberalitas
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo często Opis: żeńska postać męskiej personifikacji hojności i łaskawości
Przykłady inskrypcji: LIBERALITAS AVG II i III (Elagabal); LIBERALITAS AVG V (Geta); LIBERAL AVG (Hadrian, Marek Aureliusz); LIB AVG (Kommodus, Septymiusz Sewer); LIBERATIS CIVIBVS (Pertinax); LIBERA AVG (Septymiusz Sewer); LIBERALITAS VII (Antoninus Pius); LIBERALITAS AVG(G) (Karakalla); LIBERALITAS AVG (Macrinus)
Liberalitas to personifikacja stojąca (najczęściej w lewo), jedynie u Septymiusza Sewera możemy zauważyć ją w pozycji siedzącej. Na denarach pryncypatu przedstawiana jest z reguły z abacusem i rogiem obfitości (Antoninus Pius, Marek Aureliusz, Kommodus, Pertinax, Julia Domna, Septymiusz Sewer, Geta, Karakalla, Makryn, Elagabal, Severus Alexander). Wyjątki to Hadrian i Antoninus Pius, u których Liberalitas wysypuje obfitość z rogu, Septymiusz Sewer, gdzie stoi jedynie z abacusem oraz Elagabal, gdzie towarzyszy jej gwiazda. Jedyną kobietą, na której rewersie pojawiła się personifikacja hojności i łaskawości, jest Julia Domna.
Libertas
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo często Opis: żeńska personifikacja wolności
Przykłady inskrypcji: LIBERTAS AVG, LIBERTAS AVGVSTI (Elagabal); LIBERT AVG (Kommodus); LIBERTAS PVBLICA (Nerva); LIBERTAS(LIBERT-AS) AVGG (Septymiusz Sewer); LIBERTAS RESTITVTOR, LIBERTAS RESTITVTA (Witeliusz)
Libertas po raz pierwszy pojawia się na denarze Galby. Niewiele można o niej powiedzieć, jako że należy do personifikacji, których wizerunek jest poniekąd stały. Stojąca w lewo (rzadko frontem) z pileusem w dłoni, zmienia niekiedy berło na laskę lub róg obfitości. Jedynymi odstępstwami od tej reguły są: siedzące wyobrażenie Libertas bez pileusa, a z gałązką i berłem u Hadriana oraz stojące w lewo z pileusem i włócznią u Severusa Alexandra. Dodatkowo u Kommodusa, Elagabala i wspomnianego Severusa Alexandra jej przedstawieniu towarzyszy gwiazda. Począwszy od Galby, personifikację wolności możemy odnaleźć u Witeliusza, Nervy, Hadriana, Antoninusa Piusa, Kommodusa, Septymiusza Sewera, Karakalli, Elagabala i Severusa Alexandra.
Moneta
Częstotliwość występowania na denarach: stosunkowo rzadko Opis: żeńska personifikacja mennicy. Na początku Moneta była jednym z określeń Junony, a jej nazwa oznaczała w łacinie "ostrzeżenie"; w 344 r. p.n.e na wzgórzu Kapitolińskim stanęła świątynia poświęcona właśnie Junonie Monecie, a ponieważ pierwsza mennica rzymska została zbudowana w pobliżu tejże świątyni, Moneta stała się personifikacją samej mennicy; czasem ukazana jest w postaci trzech kobiet, które symbolizować miały trzy metale, z których bito monety
Przykłady inskrypcji: MONETAE AVG (Pescenniusz Niger); MONETA AVGG, MO-NETA AVGG, MONET AVG (Septymiusz Sewer); MONETA AVG (Antoninus Pius, Karakalla)
Moneta jest przykładem personifikacji o ściśle określonej i niezmiennej postaci jak Spes, z tą jednak różnicą, że Spes czasem stoi, czasem kroczy - Moneta zawsze stoi (jej jedyne "siedzące" przedstawienie ukazane jest na denarze Septymiusza Sewera, obok typowego "stojącego"), zawsze w lewo i zawsze z wagą i rogiem obfitości. W obrębie interesującego mnie okresu i "waluty", którą omawiam, nie ma odstępstw od tej reguły. W takiej to, niezmienionej postaci, poza wspomnianym Septymiuszem Sewerem, pojawia się u Hadriana (jako pierwszego), Antoninusa Piusa, Pescenniusza Nigra i Karakalli. Moneta nie występuje na denarach "żeńskich".
Nobilitas
Częstotliwość występowania na denarach: bardzo rzadko Opis: żeńska personifikacja szlachetności. W odróżnieniu od innych personifikacji, wydawała się nie być przedmiotem jakiegoś większego kultu w Rzymie, była po prostu zaletą, którą niektórzy cesarze przenosili na rewersy swoich monet
Przykłady inskrypcji: NOBILITAS (Geta); NOBILIT AVG (Kommodus)
Nobilitas, która na rewersie rzymskiego denara miała symbolizować szlachetność i nobliwość, odnaleźć można w okresie pryncypatu u trzech cesarzy, którzy, jak na ironię, najmniej chyba mieli ze szlachetnością i nobliwością wspólnego. Mowa o Kommodusie, Gecie i Karakalli - wszystkich trzech po śmierci senat skazał na tzw. damnatio memoriae. Nobilitas ma ściśle określoną postać kobiety stojącej w prawo z berłem i palladium. Nie występuje na denarach "żeńskich".
Ops
Częstotliwość występowania na denarach: Pertinax Opis: żeńska personifikacja obfitości i zamożności. Jako bogini, dzieliła z Saturnem święto grudniowych Saturnaliów, dla których charakterystycznym było odwrócenie ról w trakcie ich trwania - panowie służyli w tym czasie niewolnikom
Przykłady inskrypcji: OPI DIVIN (Pertinax)
|
